Stikstof voor de plant uit ammonium
Slechts een klein deel van de stikstof uit ammonium kan direct door de plant worden opgenomen. Het merendeel van het ammonium moet door bodemmicroben worden omgezet tot nitraat. Dit wordt nitrificatie genoemd. Door de positieve lading van ammonium (NH4+) is het weinig mobiel in de bodem en vindt er weinig uitspoeling plaats. Wanneer ammonium wordt omgezet in ammoniak kan vervluchtiging van dit gas naar de atmosfeer plaatsvinden.
Opname van ammonium via de wortels
Door de positieve lading van het ion ammonium bindt het zich aan kleimineralen en micro-organismen in de bodem. De wortels van de plant moeten daarom naar de ammoniumstikstof toe groeien. Hierdoor wordt maar een klein deel van het ammonium direct opgenomen door de plant.
De opname en omzetting van ammonium
De omzetting van ammonium in nitraat
Van de ammoniumstikstof die niet direct wordt opgenomen door de plant, wordt het grootste deel omgezet in nitraat. Dit gebeurt door nitrificerende bacteriën. Wanneer er voldoende zuurstof in de bodem aanwezig is, zetten deze bacteriën ammonium om in nitraat. De nitrificatiereactie luidt als volgt:
NH4+ + 2 O2 -> NO3– + H2O + 2H+.
Om nitrificatie te laten plaatsvinden moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan:
- Voldoende temperatuur (hoe hoger de temperatuur, des te sneller het nitrificatieproces)
- Voldoende zuurstof in de bodem
- Voldoende vocht in de bodem
- Voldoende hoge pH (hoe hoger de pH, des te sneller het nitrificatieproces)
Bodemtemperatuur | Omzettingsduur |
---|---|
°C | Weken |
5 | 6 |
8 | 4 |
10 | 2 |
20 | 1 |
De relatie tussen bodemtemperatuur en omzettingsduur van 50% van de ammonium in nitraat |
De relatie tussen bodemtemperatuur en omzettingsduur van 50% van de ammonium in nitraat
Bij het nitrificatieproces komen H+-ionen vrij. Deze zure waterstofionen zorgen ervoor dat ammoniumstikstof een verzurende werking heeft op de bodem-pH. De ammonium is na nitrificatie omgezet in nitraat en daardoor beter opneembaar voor de plant, welke een sterke voorkeur heeft voor nitraatstikstof. Nitraat is echter wel gevoelig voor uitspoeling. Om uitspoeling te voorkomen wanneer alle ammonium in één keer wordt omgezet in nitraat, kan gebruik worden gemaakt van nitrificatieremmers.
Vervluchtiging en immobilisatie
Bij het toedienen van ammonium gaat er op verschillende manieren stikstof verlore, waardoor deze niet beschikbaar is voor de plant. Zo treedt er vervluchtiging op van stikstofoxidegas (N2O) en stikstofmonoxidegas (NO) bij het nitrificatieproces en kan er ammoniakvervluchtiging plaatsvinden wanneer ammonium wordt omgezet in ammoniak.
Daarnaast wordt een deel van het ammonium door immobilisatie omgezet tot organische stof in de bodem. De stikstof is daardoor niet meer direct beschikbaar voor de plant. De organische stof moet eerst worden gemineraliseerd, waarbij het ammonium weer vrijkomt.
Bronnen
OCI Nitrogen (2010). Ik strooi bewust.
Fertilizers Europe. Understanding Nitrogen and its use in Agriculture.
Wageningen UR (2005). Mest- en mineralenkennis voor de praktijk.